Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα του
Δωδεκαημέρου, αναβίωσε στην πλατεία της Κομοτηνής ο Μορφωτικός Σύλλογος των εν
Θράκη διαβιούντων Σαρακατσαναίων.
Ο λόγος για το δρώμενο «Αρνιά – Κατσίκια», που
αναβίωσε για δεύτερη φορά μετά το 2008 από νεαρά Σαρακατσανόπουλα.
«Αρνιά, κατσίκια,
πιδιά, ν’φάδες, γαμπροί,
’γεια, δύναμη, γρόσια
κι απ’ ούλα τα καλά. Κι τ’ χρόν’....
Με αυτό το τετράστιχο ευχών, παιδιά και ενήλικες
Σαρακατσαναίοι, την ημέρα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, γιόρταζαν τη
γέννηση του Χριστού και υποδέχονταν το νέο έτος στα τσελιγγάτα τους.
Επισκέπτονταν τα κονάκια και έριχναν στην πυροστιά
χλωρά πουρνάρια, τα λεγόμενα «πρατσατσίκια». Αν αυτά «πριτσιάναγαν», δηλαδή
τριζοβολούσαν, αυτό ήταν σημάδι ότι «τα αρνιά θα βελάζουν», δηλαδή θα κάνουν
πολλές γέννες. Αν όχι, προοιωνίζονταν κακή χρονιά για την αναπαραγωγή των
κοπαδιών.
Τα παιδιά εισερχόμενα στα καλύβια ασπάζονταν εις
ένδειξη σεβασμού τη δεξιά των μεγαλυτέρων, και δεχόταν τα «καλούδια», δηλαδή
καραμέλες, χαρούπια, ξερά σύκα, καρύδια, μανταρίνια, κ.λπ.
Στους ενήλικες προσφέρονταν κρασί και φαγητό, και
όλοι μαζί πιάναν το τραγούδι:
«Απόψε στο σπιτάκι μου είχα χαρά μεγάλη,
τον άγγελό μου γιόρταζα και τον Θεό δοξάζω,
και την Κυρά την Παναγιά πολύ την προσκυνάω,
να μου χαρίσει τα κλειδιά, κλειδιά του παραδείσου,
ν’ ανοίξω τον παράδεισο».
Οι Σαρακατσαναίοι πίστευαν πως όταν γεννήθηκε ο
Χριστός, βοσκοί ήταν οι πρώτοι που πήγαν να τον προσκυνήσουν, και γι’ αυτό
είναι ευλογημένοι.
Κατά το Δωδεκαήμερο, οι Σαρακατσάνες νοικοκυρές
ζύμωναν τη «Χριστόκλουρα», με σχεδιασμένες με τα δάχτυλα, τα πιρούνια και τα
μαχαίρια, παραστάσεις προβάτων, αλόγων, μαντριών, κ.λπ.
Για να κρατήσουν δε μακριά τα «παγανά», δηλαδή τους
καλικάντζαρους, άναβαν από την παραμονή των Χριστουγέννων φωτιά την οποία δεν
άφηναν να σβήσει για δώδεκα μέρες, κρέμαγαν πάνω από την πόρτα του καλυβιού
κλαράκια αγριοτριανταφυλλιάς, παλιουριάς και κρανιάς, ενώ έριχναν στην πυροστιά
αλάτι το σκάσιμο του οποίου τρόμαζε τα «παγανά».
«Για το2012
είναι η δεύτερη φορά που αναβιώνουμε το έθιμο «αρνιά κατσίκια», είναι τα
κάλαντα των Σαρακατσάνων τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς»
τόνισε ο πρόεδρος των σαρακατσάνων Θράκης κ. Γιωργός Νάκος που εξήγησε ότι «Αυτό το αναβίωναν κάθε χρόνο ευχόμενοι «αρνιά
κατσίκια», να υπάρχουν γεννήσεις παιδιών για δύναμη, γρόσια και απ’ όλα τα καλά
και του χρόνου με υγειά». «Ήταν οι ευχές που συμπεριλάμβαναν όλη την γκάμα των
καλών για μια οικονομική καλή χρονιά που έκαναν το έθιμο τα παιδιά. Ξεκινούσαν
πρωί -πρωί και συνέχιζαν όλη την ημέρα περιδιαβαίνοντας όλα τα καλύβια του
τσελιγκάτου και λέγοντας τα ίδια ακριβώς λόγια. Μετά πήγαιναν οι μεγαλύτεροι σε
ηλικία οι οποίοι κάθονταν και τους φίλευαν με κοψίδια, κρασί και χορό. Αυτό θα
κάνουμε κι εμείς σήμερα στην κεντρική πλατεία της Κομοτηνής. Θέλω να
ευχαριστήσω τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου για τη συμπαράσταση, τα παιδιά
και τους γονείς τους που συμμετέχουν στο δρώμενο αυτό για μια καλή αναπαράσταση
του εθίμου των Σαρακατσάνων στην πλατεία της Κομοτηνής» σημείωσε.
«Είναι πολύ
σημαντικό οι σύλλογοι να διατηρούν και να διασώζουν την παράδοση μας και τα
έθιμά μας στη νέα γενιά. Αυτό κάνουμε και σήμερα. Θα αναδείξουμε αυτό το έθιμο
για να μάθουν οι νεότεροι και να θυμηθούν οι παλιότεροι. Αυτό το έθιμο γινόταν
την ημέρα του Δωδεκαημέρου όπου τα νέα παιδιά, αλλά και μεγάλοι πήγαιναν στα
τσελιγκάτα κατά ομάδες και εύχονταν την ευχή «Αρνιά κατσίκια» στους
οικοδεσπότες να έχουν υγεία και δύναμη για τη νέα χρονιά. Έπαιρναν τα κεράσματά
τους και αποχωρούσαν με αισιοδοξία για το μέλλον» τόνισε το μέλος του συλλόγου
Σαρακατσάνων Θράκης.
«Οι
Σαρακατσάνοι της Θράκης δίνουν τα πάντα για να κρατηθεί ζωντανή η παράδοσή
τους, στηρίζουν το Σύλλογό μας, είναι κοντά μας συνέχεια. Το τμήμα γερόντων μας
δίνει σημαντικές πληροφορίες γι’ αυτά τα έθιμα κι εμείς οι νεότεροι τους ακούμε
με πολύ σεβασμό και συνεχίζουμε την παράδοσή τους» υπογράμμισε.
«Είμαστε
ιδιαίτερα χαρούμενοι που ο Σύλλογος Σαρακατσάνων Νομού Ροδόπης παρουσιάζει
σήμερα το χριστουγεννιάτικο έθιμο «Αρνιά κατσίκια» που γίνεται για πρώτη φορά
σε χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις του δήμου. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα γιατί
αυθόρμητα πλαισιώνουν το πρόγραμμα των χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων της
Επιχείρησής μας και του δήμου γενικά. Για τους Σαρακατσάνους δεν έχω να πω
τίποτε, τουλάχιστον τα δύο χρόνια που είμαι στη Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού
πάντα έχουν μια άριστη συνεργασία μαζί μας. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα που μπορούμε
και βγάζουμε προς τα έξω τα ήθη, τα έθιμα και την παράδοσή τους και το ξέρουν
σίγουρα και αυτοί ότι είμαστε στη διάθεσή τους και χαιρόμαστε κάθε φορά που
έρχονται κοντά μας και συνεργαζόμαστε και όσο μπορούμε, παρόλο που οι καιροί
είναι πάρα πολύ δύσκολοι, θα τους στηρίζουμε με όλες μας τις δυνάμεις. Νομίζω ότι
θα γίνει κάτι όμορφο σήμερα» τόνισε η πρόεδρος της Δ.Ε.Κ.Ε.Π.Α.Κ κα Νατάσα
Λιβεριάδου.
ΚΙΝΕΖΟΥ ΜΑΡΙΝΑ
